LearnGaelic.scot uses cookies. By continuing to use this site we assume you consent to this. You can read about exactly what cookies we use, and why we set them, on our cookies page. This banner will not appear again, but you may read our cookie policy at any time by following the link at the bottom of all our pages.
Dictionary Gàidhlig

305: Death of the Deer (2)

B1 - Intermediate - The Little Letter

A simple weekly letter to Gaelic learners with audio, transcription and translation.

The little letter is integrated with the dictionary. Select the tab ‘Gaelic text’ and choose any word and the dictionary will open and you will see the English explanation of the Gaelic word.

00:00
00:00

Audio is playing in pop-over.

Bàs an Daimh (2)

Gaelic

Tha an dealbh Bàs an Daimh ann an Gailearaidh Nàiseanta na h-Alba. Tha e a’ sealltainn Cailean Fitzgerald. Tha Cailean a’ sàbhaladh beatha Rìgh Alasdair III. B’ e Cailean an tùsair, a rèir beul-aithris, aig Clann ’ic Coinnich.

Bha Clann ’ic Coinnich dìleas do rìghrean na h-Alba. Ach thug an còigeamh Iarla Shìophort, Uilleam MacCoinnich, taic do na Seumasaich. Bha sin anns a’ chiad ar-a-mach aca ann an seachd ceud deug is còig-deug (1715). Chaill e an tiotal aige. Agus chaill e am fearann aige.

Còig bliadhn’ deug às dèidh sin, cheannaich Uilleam cuid dhen fhearann aige air ais. Nuair a thàinig treas ar-a-mach nan Seumasach ann am Bliadhna Theàrlaich, thug mac Uilleim, Coinneach, taic do Rìgh Deòrsa.

Ann an seachd ceud deug, seachdad ’s a h-aon (1771) thuirt Coinneach ris an riaghaltas gun robh e deònach rèisimeid Ghàidhealach a thogail. Agus fhuair e an seann tiotal air ais – Iarla Shìophort. Seachd bliadhna às dèidh sin, chaidh an rèisimeid aige a thogail – na Sìophortaich.

Chaochail Coinneach gun oighre fireann. Aig a’ cheann thall, fhuair a cho-ogha, Francis Humberston MacCoinnich, ceannas na fine. Bha ùidh mhòr aig Francis anns na h-ealain. Dh’iarr e air a’ pheantair Ameireaganach, Benjamin West, an dealbh mòr, Bàs an Daimh, a dhèanamh.

Bha MacCoinnich ag iarraidh dealbh a shealladh gun robh Clann ’ic Coinnich treun agus dìleas. Chòrd an dealbh ris an Rìgh. Mas e propaganda a bha ann, dh’obraich e.

An-ath-sheachdain, cuiridh mi crìoch air an eachdraidh seo de Bhàs an Daimh. Ach innsidh mi dhuibh an-dràsta dè thachair do Francis Humberston MacCoinnich. Nuair a bha e òg, ghabh e fiabhras. Dh’fhàg sin bodhar e. Cha robh cainnt mhath aige air sgàth sin.

Bha ceathrar mhac aige. Ach chaochail iad uile mus do chaochail esan. Nuair a chaochail Francis fhèin, bhàsaich “Na Sìophortaich” leis.

Agus thug a bhàs faidheadaireachd gu buil. B’ e sin an fhaidheadaireachd aig Coinneach Odhar. Thuirt Coinneach gun tigeadh na Sìophortaich gu ceann le bàs cinn-chinnidh a bha bodhar agus balbh.

Death of the Deer (2)

English

The painting The Death of the Stag is in the National Gallery of Scotland. It shows Colin Fitzgerald. Colin is saving the life of King Alexander III. Colin was the progenitor, according to oral tradition, of the MacKenzie clan.

The MacKenzies were loyal to the Kings of Scotland. But the fifth Earl of Seaforth, William MacKenzie, supported the Jacobites. That was in their rebellion in 1715. He lost his title. And he lost his land.

Fifteen years after that, William bought some of his land back. When the third Jacobite rebellion came in ‘The Year of Charlie’ (1745-6), William’s son, Kenneth, supported King George.

In 1771 Kenneth said to the government that he was willing to raise a Highland regiment. And he got the old title back – Earl of Seaforth. Seven years after that, his regiment was raised – The Seaforth Highlanders.

Kenneth died without a male heir. In the end, his cousin, Francis Humberston MacKenzie, got the chieftainship of the clan. Francis was very interested in the arts. He asked the American painter, Benjamin West, to paint the great picture The Death of the Stag.

MacKenzie was wanting a picture that would show that the MacKenzies were bold and loyal. The King liked the painting. If it was propaganda, it worked.

Next week, I’ll finish this history of The Death of the Stag. But I’ll tell you just now what happened to Francis Humberston MacKenzie. When he was young, he took a fever. That left him deaf. He had poor speech because of that.

He had four sons. But they all died before he died. When Francis himself died, ‘The Seaforths’ [the name] died with him.

And his death brought a prophecy to fruition. That was the prophecy of Coinneach Odhar (‘The Brahan Seer’). Coinneach said that the Seaforths would end with the death of a clan chief that was deaf and dumb.

Bàs an Daimh (2)

Gaelic

Tha an dealbh Bàs an Daimh ann an Gailearaidh Nàiseanta na h-Alba. Tha e a’ sealltainn Cailean Fitzgerald. Tha Cailean a’ sàbhaladh beatha Rìgh Alasdair III. B’ e Cailean an tùsair, a rèir beul-aithris, aig Clann ’ic Coinnich.

Bha Clann ’ic Coinnich dìleas do rìghrean na h-Alba. Ach thug an còigeamh Iarla Shìophort, Uilleam MacCoinnich, taic do na Seumasaich. Bha sin anns a’ chiad ar-a-mach aca ann an seachd ceud deug is còig-deug (1715). Chaill e an tiotal aige. Agus chaill e am fearann aige.

Còig bliadhn’ deug às dèidh sin, cheannaich Uilleam cuid dhen fhearann aige air ais. Nuair a thàinig treas ar-a-mach nan Seumasach ann am Bliadhna Theàrlaich, thug mac Uilleim, Coinneach, taic do Rìgh Deòrsa.

Ann an seachd ceud deug, seachdad ’s a h-aon (1771) thuirt Coinneach ris an riaghaltas gun robh e deònach rèisimeid Ghàidhealach a thogail. Agus fhuair e an seann tiotal air ais – Iarla Shìophort. Seachd bliadhna às dèidh sin, chaidh an rèisimeid aige a thogail – na Sìophortaich.

Chaochail Coinneach gun oighre fireann. Aig a’ cheann thall, fhuair a cho-ogha, Francis Humberston MacCoinnich, ceannas na fine. Bha ùidh mhòr aig Francis anns na h-ealain. Dh’iarr e air a’ pheantair Ameireaganach, Benjamin West, an dealbh mòr, Bàs an Daimh, a dhèanamh.

Bha MacCoinnich ag iarraidh dealbh a shealladh gun robh Clann ’ic Coinnich treun agus dìleas. Chòrd an dealbh ris an Rìgh. Mas e propaganda a bha ann, dh’obraich e.

An-ath-sheachdain, cuiridh mi crìoch air an eachdraidh seo de Bhàs an Daimh. Ach innsidh mi dhuibh an-dràsta dè thachair do Francis Humberston MacCoinnich. Nuair a bha e òg, ghabh e fiabhras. Dh’fhàg sin bodhar e. Cha robh cainnt mhath aige air sgàth sin.

Bha ceathrar mhac aige. Ach chaochail iad uile mus do chaochail esan. Nuair a chaochail Francis fhèin, bhàsaich “Na Sìophortaich” leis.

Agus thug a bhàs faidheadaireachd gu buil. B’ e sin an fhaidheadaireachd aig Coinneach Odhar. Thuirt Coinneach gun tigeadh na Sìophortaich gu ceann le bàs cinn-chinnidh a bha bodhar agus balbh.

PDF

Download the text of this week's letter as a PDF:

Download File

PDF documents are especially suited for printing out. Most computers can open PDF files, but if you have problems viewing them you may need to install reader software such as Adobe Acrobat Reader.

Litir do Luchd-ionnsachaidh

This letter corresponds to Litir do Luchd-ionnsachaidh 609

Podcast

BBC offers this litir as a podcast: Visit the programme page for more info and to download or subscribe.

Other letters

The loss of the William H Welch (2)

Brahan Seer (2)

Radio Caledonia (2)

How woad came to Scotland (1)

The Sheriff read the Riot Act and the Great Fight of Wick