1046: Heather ale (1) 1046: Leann-fraoich (1)
Litir shìmplidh sheachdaineach do luchd-ionnsachaidh le clàr-fuaime, tar-sgrìobhadh is eadar-theangachadh. A simple weekly letter to Gaelic learners with audio, transcription and translation.
Tha an litir bheag ag obrachadh leis an fhaclair. Tagh an taba ‘teacsa Gàidhlig’ agus tagh facal sam bith san teacsa agus fosglaidh am faclair ann an taba ùr agus bidh mìneachadh den fhacal ann. The little letter is integrated with the dictionary. Select the tab ‘Gaelic text’ and choose any word and the dictionary will open and you will see the English explanation of the Gaelic word.
Leann-fraoich (1)
Bha mi ann an Gall-Ghàidhealaibh an-uiridh. Ann am ‘Baile nan Leabhraichean’ – Baile na h-Ùige – cheannaich mi cruinneachadh de sgeulachdan à Gall-Ghàidhealaibh. Tha seann dualchas Gàidhlig ann an cuid dhiubh.
Stob aon sgeul a-mach. ’S e an t-ainm a tha air ‘Rowan Reek’ – a’ ciallachadh ‘toit na craoibh-chaorainn’. Nì mi ath-innse air an sgeul ann an Gàidhlig.
Bha Dan MacEanraig agus a bhean a’ fuireach ann am baile Sorbie deas air Baile na h-Ùige. Bha mac aca air an robh Tòmas – no Tammie – mar ainm. Bha Tòmas na bhalach aingidh. Bha e ri mì-mhodh agus droch ghiùlan fad na h-ùine. Bha Dan agus a bhean dhen bheachd nach e an gille aca fhèin a bha ann, ach tàcharan. Chuir sìthichean an tàcharan ann an àite an leanaibh aca fhèin.
Chaidh iad a bhruidhinn ri seann bhoireannach glic air an robh Lucky NicRaibeirt mar ainm. Dh’aontaich Lucky taic a thoirt dhaibh.
Chaidh i gu taigh Dan. Cho luath ’s a chaidh i a-steach, bha an gille òg, Tòmas, ri bagairt is mì-mhodh. Bha Lucky deimhinne gur e tàcharan a bha ann.
Bha teine ann am meadhan an ùrlair. Chuir an seann bhoireannach stòl air gach taobh dheth. Dh’iarr i air pàrantan a’ ghille suidh’ orra. Chuir i coinneal ann an coinnlear agus las i i. Chuir i clach-nathrach anns a’ chèir. ’S e clach-nathrach clach shònraichte a bha air a cleachdadh ann an geasan.
Bha Dan air logaichean de chraobh-chaorainn a ghearradh. Chuir Lucky na logaichean air an teine. Bha ruideil air am muin. Dh’fheuch an gille ri teicheadh, ach chùm athair grèim air. Cheangail Lucky a làmhan agus a chasan ri chèile le stiallan de chlò dearg.
Chuir i an tàcharan air an ruideil. Lìon sgamhan a’ ghille le toit. Bha e ag èigheachd agus a’ mionnachadh. Ach chùm am boireannach air an teine e. Mu dheireadh, dh’fhalbh an gille leis an toit tron t-similear agus chaidh e à fianais.
An uair sin, bha gnogadh air an doras. Bha gille beag laghach ann. ‘Is mise Tòmas MacEanraig,’ thuirt e ann an guth beag socair. ‘Am faod mi thighinn a-steach?’
Heather ale (1)
I was in Galloway last year. In the ‘Book Town’ – Wigtown – I bought a collection of stories from Galloway. There is an old Gaelic heritage in some of them.
One story stood out. It is called ‘Rowan Reek’ – which means ‘the smoke of the rowan tree’. I’ll retell the story in Gaelic.
Dan McKendrick and his wife were living in the village of Sorbie south of Wigtown. They had a son called Thomas – or Tammie. Thomas was a wicked lad. He was unmannerly and badly behaved all the time. Dan and his wife reckoned he was not their own son, but a changeling. Fairies put the changeling there in place of their own baby.
They went to speak to a wise old woman called Lucky McRobert. Lucky agreed to help them.
She went to Dan’s house. As soon as she entered, the young lad, Thomas, was threatening and rude. Lucky was certain he was a changeling.
There was a fire in the middle of the floor. The old woman placed a stool either side of it. She asked the lad’s parents to sit on them. She put a candle in a candlestick holder, and she lit it. She put an ‘adder bead’ in the wax. An adder bead is a special stone that was used in magic charms.
Dan had cut logs of rowan wood. Lucky placed the logs on the fire. There was a riddle on top of them. The lad tried to flee, but his father kept hold of him. Lucky tied his feet and hands together with strips of red cloth.
She put the changeling on the riddle. The lad’s lungs filled with smoke. He was shouting and swearing. But the woman kept him on the fire. Finally, the boy left with the smoke through the chimney and disappeared.
Then there was a knocking at the door. There was a nice wee lad there. ‘I’m Tammie McKendrick,’ he said in a quiet gentle voice. ‘May I come in?’
Leann-fraoich (1)
Bha mi ann an Gall-Ghàidhealaibh an-uiridh. Ann am ‘Baile nan Leabhraichean’ – Baile na h-Ùige – cheannaich mi cruinneachadh de sgeulachdan à Gall-Ghàidhealaibh. Tha seann dualchas Gàidhlig ann an cuid dhiubh.
Stob aon sgeul a-mach. ’S e an t-ainm a tha air ‘Rowan Reek’ – a’ ciallachadh ‘toit na craoibh-chaorainn’. Nì mi ath-innse air an sgeul ann an Gàidhlig.
Bha Dan MacEanraig agus a bhean a’ fuireach ann am baile Sorbie deas air Baile na h-Ùige. Bha mac aca air an robh Tòmas – no Tammie – mar ainm. Bha Tòmas na bhalach aingidh. Bha e ri mì-mhodh agus droch ghiùlan fad na h-ùine. Bha Dan agus a bhean dhen bheachd nach e an gille aca fhèin a bha ann, ach tàcharan. Chuir sìthichean an tàcharan ann an àite an leanaibh aca fhèin.
Chaidh iad a bhruidhinn ri seann bhoireannach glic air an robh Lucky NicRaibeirt mar ainm. Dh’aontaich Lucky taic a thoirt dhaibh.
Chaidh i gu taigh Dan. Cho luath ’s a chaidh i a-steach, bha an gille òg, Tòmas, ri bagairt is mì-mhodh. Bha Lucky deimhinne gur e tàcharan a bha ann.
Bha teine ann am meadhan an ùrlair. Chuir an seann bhoireannach stòl air gach taobh dheth. Dh’iarr i air pàrantan a’ ghille suidh’ orra. Chuir i coinneal ann an coinnlear agus las i i. Chuir i clach-nathrach anns a’ chèir. ’S e clach-nathrach clach shònraichte a bha air a cleachdadh ann an geasan.
Bha Dan air logaichean de chraobh-chaorainn a ghearradh. Chuir Lucky na logaichean air an teine. Bha ruideil air am muin. Dh’fheuch an gille ri teicheadh, ach chùm athair grèim air. Cheangail Lucky a làmhan agus a chasan ri chèile le stiallan de chlò dearg.
Chuir i an tàcharan air an ruideil. Lìon sgamhan a’ ghille le toit. Bha e ag èigheachd agus a’ mionnachadh. Ach chùm am boireannach air an teine e. Mu dheireadh, dh’fhalbh an gille leis an toit tron t-similear agus chaidh e à fianais.
An uair sin, bha gnogadh air an doras. Bha gille beag laghach ann. ‘Is mise Tòmas MacEanraig,’ thuirt e ann an guth beag socair. ‘Am faod mi thighinn a-steach?’
Download the text of this week's letter as a PDF:Thoir a-nuas Litir mar PDF:
PDF documents are especially suited for printing out. Most computers can open PDF files, but if you have problems viewing them you may need to install reader software such as Tha faidhleachan PDF gu sònraichte math airson clò-bhualadh. Tha e furasta gu leòr do chuid de choimpiutairean faidhleachan PDF fhosgladh, ach ma tha trioblaid agad ‘s dòcha gum biodh e feumail bathar-bog mar Adobe Acrobat Reader. fhaighinn.
Litir do Luchd-ionnsachaidh
This letter corresponds to Tha an Litir seo a’ buntainn ri Litir do Luchd-ionnsachaidh 1351
Podcast
BBC offers this litir as a podcast: Visit the programme page for more info and to download or subscribe. Tha am BBC a’ tabhainn seo mar podcast. Tadhail air an duilleag-phrògraim airson barrachd fiosrachaidh no airson podcast fhaighinn