1043: Tarberts of Scotland (3) 1043: Tairbeartan na h-Alba (3)
Litir shìmplidh sheachdaineach do luchd-ionnsachaidh le clàr-fuaime, tar-sgrìobhadh is eadar-theangachadh. A simple weekly letter to Gaelic learners with audio, transcription and translation.
Tha an litir bheag ag obrachadh leis an fhaclair. Tagh an taba ‘teacsa Gàidhlig’ agus tagh facal sam bith san teacsa agus fosglaidh am faclair ann an taba ùr agus bidh mìneachadh den fhacal ann. The little letter is integrated with the dictionary. Select the tab ‘Gaelic text’ and choose any word and the dictionary will open and you will see the English explanation of the Gaelic word.
Tairbeartan na h-Alba (3)
Tha an t-ainm-àite Tarbat – An Tairbeart – bitheanta ann am Port mo Cholmaig ann an Taobh Sear Rois. Ach càit a bheil an tairbeart fhèin – an isthmus no portage place? No math dh’fhaodte boat-transference place. Chan eil e follaiseach.
Thadhail mi air an taigh-tasgaidh ann am Port mo Cholmaig – an Tarbat Discovery Centre. Thathar a’ taisbeanadh airceòlas agus eachdraidh an àite. Cheannaich mi leabhar ann. ʼS e an t-ainm air an leabhar ‘Portmahomack: Monastery of the Picts’. Chaidh a sgrìobhadh leis an àrc-eòlaiche Martin Carver. Tha an t-ùghdar ag innse dhuinn far an robh an tairbeart – na bheachd-san, co-dhiù.
Bha e a’ ceangal Caolas Dhòrnaich anns a’ cheann a tuath ri Caolas Chrombaigh anns a’ cheann a deas. Chan eil an dà chaolas sin fada bho chèile. Ge-tà, airson seòladh eatarra, bhiodh aig maraichean ri dhol seachad air Rubha Thairbeirt gu cuan fosgailte. Ann an droch shìde, bhiodh sin cunnartach.
ʼS e sin as coireach gun robh an tairbeart ann. Bha loch mòr air an t-slighe eadar an dà chaolas. ʼS e sin Loch Eye no, ann an Gàidhlig, Loch na h-Uidhe. Tha e a’ ciallachadh ‘the loch of the isthmus’ no ‘the loch connected to the slow stream’. Tha seann mhapaichean a’ sealltainn canàl eadar ceann a deas Loch na h-Uidhe agus Linne Chrombaigh. Agus tha mapaichean na Suirbhidh Òrdanais ag ainmeachadh na tha air fhàgail dheth an-diugh mar ‘The Canal’.
Eadar Loch na h-Uidhe agus Caolas Dhòrnaich bha Loch Slinn. Chan eil e ann an-diugh. Ach tha baile beag air cladach Caolas Dhòrnaich air a bheil Inver ann am Beurla. Ann an Gàidhlig, ʼs e Inbhir Loch Slinn a tha air. Tha sin ag innse dhuinn gun robh uisge a’ sruthadh bhon loch gu Caolas Dhòrnaich aig a’ bhaile sin.
Chan eil na mapaichean uile a rèir a chèile. Ach tha e a’ coimhead coltach gun robh slighe ann airson bhàtaichean beaga bho Inbhir Loch Slinn gu Loch Slinn, an uair sin Loch na h-Uidhe, agus an uair sin tron chanàl a Chaolas Chrombaidh aig an Eig. Slighe shàbhailte ann an droch shìde. Am b’ e sin an ‘tairbeart’? Bheir sinn sùil air beachd eile an-ath-sheachdain.
Tarberts of Scotland (3)
The place-name Tarbat – An Tairbeart – is common in Portmahomack in Easter Ross. But where is the tarbert itself – the ‘isthmus’ or ‘portage place’? Or perhaps ‘boat-transference place’. It’s not obvious.
I visited the museum in Portmahomack – Tarbat Discovery Centre. The archaeology and history of the place is exhibited [there]. I bought a book there. The book’s name is ‘Portmahomack: Monastery of the Picts’. It was written by the archaeologist Martin Carver. The author tells us where the tarbert was – in his opinion, anyway.
It was linking the Dornoch Firth in the north with the Cromarty Firth in the south. The two firths are not far from each other. However, to sail between them, mariners would have to go past Tarbat Ness to an open ocean. In bad weather, that would be dangerous.
That is why there was a tarbert. There was a large loch on the route between the two firths. That is Loch Eye or, in Gaelic, Loch na h-Uidhe. It means ‘the loch of the isthmus’ or ‘the loch connected to the slow stream’. Old maps show a canal between the southern end of Loch Eye and the Cromarty Firth. And Ordnance Survey maps name what is left of it today as ‘The Canal’.
Between Loch Eye and the Dornoch Firth was Loch Slin. It’s not there today. But there is a wee village on the shore of the Dornoch Firth called Inver in English. In Gaelic, it is called Inbhir Loch Slinn. That tells us that a stream was flowing from the loch to the Dornoch Firth at that village.
The maps don’t all agree with each other. But it looks like there was a route for small boats from Inver to Loch Slin, then to Loch Eye, and then through the canal to the Cromarty Firth at Nigg. A safe route in bad weather. Was that the ‘tarbat’? We’ll look at another [a different] opinion next week.
Tairbeartan na h-Alba (3)
Tha an t-ainm-àite Tarbat – An Tairbeart – bitheanta ann am Port mo Cholmaig ann an Taobh Sear Rois. Ach càit a bheil an tairbeart fhèin – an isthmus no portage place? No math dh’fhaodte boat-transference place. Chan eil e follaiseach.
Thadhail mi air an taigh-tasgaidh ann am Port mo Cholmaig – an Tarbat Discovery Centre. Thathar a’ taisbeanadh airceòlas agus eachdraidh an àite. Cheannaich mi leabhar ann. ʼS e an t-ainm air an leabhar ‘Portmahomack: Monastery of the Picts’. Chaidh a sgrìobhadh leis an àrc-eòlaiche Martin Carver. Tha an t-ùghdar ag innse dhuinn far an robh an tairbeart – na bheachd-san, co-dhiù.
Bha e a’ ceangal Caolas Dhòrnaich anns a’ cheann a tuath ri Caolas Chrombaigh anns a’ cheann a deas. Chan eil an dà chaolas sin fada bho chèile. Ge-tà, airson seòladh eatarra, bhiodh aig maraichean ri dhol seachad air Rubha Thairbeirt gu cuan fosgailte. Ann an droch shìde, bhiodh sin cunnartach.
ʼS e sin as coireach gun robh an tairbeart ann. Bha loch mòr air an t-slighe eadar an dà chaolas. ʼS e sin Loch Eye no, ann an Gàidhlig, Loch na h-Uidhe. Tha e a’ ciallachadh ‘the loch of the isthmus’ no ‘the loch connected to the slow stream’. Tha seann mhapaichean a’ sealltainn canàl eadar ceann a deas Loch na h-Uidhe agus Linne Chrombaigh. Agus tha mapaichean na Suirbhidh Òrdanais ag ainmeachadh na tha air fhàgail dheth an-diugh mar ‘The Canal’.
Eadar Loch na h-Uidhe agus Caolas Dhòrnaich bha Loch Slinn. Chan eil e ann an-diugh. Ach tha baile beag air cladach Caolas Dhòrnaich air a bheil Inver ann am Beurla. Ann an Gàidhlig, ʼs e Inbhir Loch Slinn a tha air. Tha sin ag innse dhuinn gun robh uisge a’ sruthadh bhon loch gu Caolas Dhòrnaich aig a’ bhaile sin.
Chan eil na mapaichean uile a rèir a chèile. Ach tha e a’ coimhead coltach gun robh slighe ann airson bhàtaichean beaga bho Inbhir Loch Slinn gu Loch Slinn, an uair sin Loch na h-Uidhe, agus an uair sin tron chanàl a Chaolas Chrombaidh aig an Eig. Slighe shàbhailte ann an droch shìde. Am b’ e sin an ‘tairbeart’? Bheir sinn sùil air beachd eile an-ath-sheachdain.
Download the text of this week's letter as a PDF:Thoir a-nuas Litir mar PDF:
PDF documents are especially suited for printing out. Most computers can open PDF files, but if you have problems viewing them you may need to install reader software such as Tha faidhleachan PDF gu sònraichte math airson clò-bhualadh. Tha e furasta gu leòr do chuid de choimpiutairean faidhleachan PDF fhosgladh, ach ma tha trioblaid agad ‘s dòcha gum biodh e feumail bathar-bog mar Adobe Acrobat Reader. fhaighinn.
Litir do Luchd-ionnsachaidh
This letter corresponds to Tha an Litir seo a’ buntainn ri Litir do Luchd-ionnsachaidh 1347
Podcast
BBC offers this litir as a podcast: Visit the programme page for more info and to download or subscribe. Tha am BBC a’ tabhainn seo mar podcast. Tadhail air an duilleag-phrògraim airson barrachd fiosrachaidh no airson podcast fhaighinn